Rode, D., Dukała, K., Kabzińska, J., Zalewska-Łunkiewicz, K.

Kliniczna psychologia sądowa

Kliniczna psychologia sądowa( clinical forensic psychology) jest pojęciem rzadko stosowanym w literaturze, chociaż wielu psychologów uprawia ją w codziennej praktyce zawodowej. Stanowi aplikacyjną subdyscyplinę psychologii, zajmującą się zagadnieniami klinicznymi występującymi w kontekstach prawnych, a w szczególności oceną i diagnozą procesów psychicznych/psychologicznych, dyspozycji, mechanizmów kontroli i integracji działania, osób zaangażowanych w różnych rolach w dowolnym obszarze systemu prawa (karnego, cywilnego, osób nieletnich) (Douglas, Otto i Borum, (2003,s.189).

Autorki tej publikacji łączy przekonanie, że specyfika przemian w psychologii sądowej ostatnich lat polega na coraz silniejszym akcentowaniu klinicznego aspektu w opisie zachowania jednostki zarówno w teoriach wykorzystywanych przez psychologię sądową, jak i w praktyce diagnostycznej czy terapeutycznej. Przymiotnik "kliniczna" w tytule książki oznacza, że na teoretyczne, metodologiczne i praktyczne problemy psychologii sądowej patrzymy przez pryzmat osiągnięć ogólnej aktualnej wiedzy psychologicznej i psychologii klinicznej.

Treści podręcznika obejmują następujące zagadnienia:

• związki psychologii i prawa, a w szczególności rola oraz zadania psychologa i psychologii w procesie stosowania prawa. Autorki zaprezentowały dotychczasowy dorobek psychologii sądowej i status tej dyscypliny oraz opisały zarówno tradycyjne, jak i nowe obszary wykorzystania psychologii w prawie karnym i cywilnym.

• zachowanie człowieka w aspekcie jego trzypoziomowej organizacji (biologicznej, społeczno-kulturowej i psychologicznej), zwrócono uwagę na pojęcie zdrowego zachowania i normy. Kolejne treści poświęcono psychologii zaburzeń, scharakteryzowano wybrane zaburzenia zachowania u osób dorosłych oraz zaburzenia psychiczne dzieci i młodzieży, zawarte w aktualnie funkcjonujących systemach klasyfikacyjnych ICD-10 oraz DSM-5, wyjaśniając nie tylko objawy, ale także etiologię tych zaburzeń.

• różne aspekty diagnozy psychologicznej w psychologii sądowej. Omówiono modele diagnoz z obszarem diagnozy i metodologię badania psychologicznego. Przedstawiono kompetencje psychologa- biegłego sądowego wraz z etycznymi zasadami postępowania psychologa sądowego jako praktyka i badacza

• procesy i mechanizmy motywacyjne dorosłych sprawców przestępstw. Opisano tu kryteria niepoczytalności z perspektywy psychologicznej, a także wybrane zaburzenia psychiczne i stany kliniczne, które mogą stanowić przesłanki stwierdzenia zniesionej poczytalności i poczytalności ograniczonej. Autorki przybliżają problematykę przestępczości seksualnej zarówno wobec dorosłych, jak i dzieci, charakterystykę sprawców psychopatycznych oraz psychologiczne mechanizmy zachowania sprawców i ofiar przemocy domowej.

• klinicznych wymiarów funkcjonowania świadków w procesie składnia zeznań. Omówiono przyczyny i mechanizmy powstawania zniekształceń w zeznaniach świadków, opisano zjawiska sugestii i sugestialności, efekt dezinformacji, fałszywe wspomnienia i fałszywe przyznanie się do winy. Autorki przybliżają także problemy klinicznej diagnozy szczerości zeznań świadka.

• Psychologiczne funkcjonowanie nieletnich wraz z koncepcjami wyjaśniającymi uwarunkowania kryminogenezy i przestępczości nieletnich. Opisano mało dotychczas znane przejawy przestępczości nieletnich w świecie wirtualnym w tym mowę nienawiści i hejt, cyberbullying i seksting.

• wykorzystanie klinicznej psychologii sądowej w obszarze spraw prawa rodzinnego i cywilnego- w sprawach dotyczących m.in.: rozwodu, wykonywania władzy rodzicielskiej, wpływu zaburzeń osobowości i zaburzeń psychicznych rodziców/opiekunów na ich kompetencje wychowawcze, zdolności do podejmowania czynności prawnych oraz mobbingu.

• różne form pomocy psychologicznej udzielanej osobom (ofiarom, sprawcom, małżonkom) uwikłanym w sprawy sądowe. Omówiono formy pomocy psychologicznej skoncentrowanej na sprawcy przemocy i ofierze przemocy (osobie dorosłej, dziecku). Scharakteryzowano terapię okołorozwodową i rolę psychologa w kontakcie z rodziną.